اصول محتوایی در نگارش مقاله علمی

پیش از این در آموزش‌های مربوط به مقاله نویسی با ساختار یک مقاله علمی آشنا شدید. اما باید بدانید که علاوه بر رعایت ساختار استاندارد مقاله نویسی که البته با توجه به هر مجله تفاوت‌های جزئی نیز با یکدیگر دارند، باید مقاله را از نظر محتوایی نیز درست نگارش نمایید.

🔅یکی از مهم‌‏ترین ابعاد مقاله علمی، محتوای علمی و ارزشمندی کیفی آن است. مقاله باید یافته‌‏های مهمی را در دانش بشر گزارش نماید و دارای پیامی آشکار باشد؛ بنابراین پیش از تهیه مقاله، محقق باید از خود بپرسد که آیا مطالب او آن‌‏قدر مهم است که انتشار آن قابل توجیه باشد. آیا دیگران از آن بهره خواهند برد؟ و آیا نتایج پژوهش او، کار آن‌ها را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟ در اینجا به چندین اصل مهم از اصول و معیارهای محتوایی پژوهش علمی اشاره می‏‌گردد که توجه به آنها قبل از تهیه مقاله به ارتقای کیفیت آن کمک می‌‏نماید.

فرایند تفکر: تفکر، تلاش برای معلوم کردن مجهول با استفاده از علوم موجود است. بنابراین اساسی‌‏ترین محور محتوایی یک پژوهش علمی، آن است که مجهولی را روشن نماید. بر این اساس، هر پژوهش علمی در پی پاسخ دادن به پرسش‌‏هایی است که تاکنون برای مخاطبان کشف نشده است. از این رو پژوهش علمی همیشه با طرح یک یا چند سئوال آغاز می‌‏شود که محقق در صدد پاسخگویی به آن‌هاست.

منطقی بودن: منطق که راه درست اندیشیدن (تصور) و صحیح استدلال آوردن (تصدیق) را می‌‏آموزاند، ابزار ضروری یک مقاله علمی است و محقق باید شایستگی لازم را در استدلال آوردن، تحلیل محتوا و نتیجه‏‌گیری داشته باشد. قواعد تعریف، طبقه‏‌بندی، استنباط‏‌های قیاسی و استقرایی، روش‌‏های مختلف نمونه‌‏برداری و غیره همه از ویژگی‏‌های منطقی یک مقاله علمی است که محقق باید به آن‌ها توجه داشته باشد.

انسجام داشتن و نظام‏‌دار بودن: مرتبط بودن اجزای مختلف مقاله با همدیگر، همچنین متناسب بودن آن‌ها با عنوان مقاله و ارتباط عناوین فرعی با همدیگر، از جمله مواردی است که به تحقیق، یکپارچگی و انسجام می‏‌بخشد. بر این اساس، محقق باید عناوین فرعی مقاله خود را با نظمی منطقی از یکدیگر مجزا کرده، ارتباط بخش‌‏ها را مشخص نماید.

تراکمی بودن: از آنجا که هدف پژوهش پاسخ به سئوال‌هایی است که تا آن زمان دست کم از نظر محقق، پاسخی منطقی برای آن وجود نداشته است، هر پژوهش علمی باید از یک سو به منظور کشف دانش جدید، و از سوی دیگر، برای تکمیل دانش، صورت پذیرد. بنابراین هدف اصلی یک مقاله، کشف یا تکمیل دانش بشری است، نه تکرار دوباره آن با عبارات مختلف.