مطالعه فونستيك سن‌ها در مزارع گندم و شناسايي دشمنان طبيعي سن گندم در شهرستان گرمسار : پایان نامه ارشد مهندسی کشاورزی حشره شناسی

دانلود پایان نامه مطالعه فونستيك سن‌ها در مزارع گندم و شناسايي دشمنان طبيعي سن گندم در شهرستان گرمسار

دانلود پایان نامه ارشد مهندسی کشاورزی حشره شناسی

کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد. مسترداک در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان” مطالعه فونستيك سن‌ها (Insecta: Heteroptera) در مزارع گندم و شناسايي دشمنان طبيعي سن گندم (Eurygaster integriceps Puton) در شهرستان گرمسار ” با گرایش حشره شناسي کشاورزی و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.

چکیده مطالعه فونستيك سن‌ها (Insecta: Heteroptera) در مزارع گندم و شناسايي دشمنان طبيعي سن گندم (Eurygaster integriceps Puton) در شهرستان گرمسار:

جمع آوری و شناسایی فون حشرات در هر منطقه‌ اولين گام در راستاي دفع آفات نباتی موجود در آن منطقه به شمار می‌آید. بر اين اساس طي سال‌هاي ۱۳۹۱ الي ۱۳۹۲ نمونه‌هاي سن از مزارع گندم شهرستان گرمسار و اطراف آن‌ها جمع آوري شدند. براي جمع آوري نمونه‌ها از تور حشره‌گيري و آسپيراتور استفاده شد. سپس از اندام‌های جنسی نمونه‌ها در آزمايشگاه اسلاید میکروسکوپی تهیه شده و به کمک کلیدهای شناسایی موجود، نمونه‌ها شناسایی شدند. طي اين پژوهش مجموعاً ۱۲ گونه سن متعلق به ۱۰ خانواده ناجوربالان جمع آوری شد. گونه‌های Reuter))Orius albidipennis و Wolff)) Orius niger از خانواده Anthocoridae، گونه Wolff)) Piesma capitatum از خانواده Pismatidae، گونه Puton)) Centrocoris volxemi از خانواده Coreidae، گونه Stibaropus henkei (Jakovlev) از خانوادهCydnidae، گونه Lygaeus equestris (Linnaeus) از خانواده Lygaeidae، گونهCorizus hyoscyami hyoscyami (Linnaeus) از خانوادهRhopalidae ، گونه Dicranocephalus agilis(Scopoli) از خانواده Stenocephalidae، گونهRhynocoris ibericus (Kolenati) از خانواده Reduviidae، گونه‌هایEurygaster integriceps (Puton) و (Eurygaster Maura (Linnaeus از خانواده Scutelleridae و گونهGraphosoma lineatum lineatum (Linnaeus) از خانواده Pentatomidae از مزارع گندم گرمسار جمع‌آوري شدند.

در بین خانواده‌های جمع آوری شده خانواده Scutelleridae بیشترین فراوانی را داشت. همچنین دشمنان طبیعی سن گندم جمع آوری و شناسايي شده شامل گونه‌هاي Stal))Arocatus rufipes، Waga))Geocoris dispar، Geocoris lubra Kirkaldy، Geocoris ningal (Linnaveri) و Geocoris sokotranus (Kirkaldy) از خانواده Lygaeidae، گونهAndrallus spinides (Fabricius) ازخانوادهPentatomidae ، گونه‌هاي Coranus niger(Rambur)، Empicoris culiciformis (DeGeer)، Phymata crassipes (Fabricius) از خانواده Reduviidae، گونه‌هاي Aphaenogaster obsidian (Mayr)، Camponotus baldaccii(Emery)، Cataglyphis cinnamomeus (Karawaiew)، Tetramorium davidi (Forel) از خانواده Formicidae، گونهGryon fasciatum (Priesner) از خانواده Scelionidae، گونه‌هاي Trissolcus basalis (Wollaston)، Trissolcus grandis (Thomas)، Trissolcus pseudoturesis (Rjachovsky)، Trissolcus semistriatus (Nees) از خانواده Scelionidae و زیر خانواده Telenominae و گونه‌های Blondelia nigripes (Fallen)، Exorista segregate (Rondani)، Tachina magnicornis (Zetterstedt)،Phryxe caudate (Rondani) ،Pseudogonia cinerascens (Rondani) و Smidtia amoena (Mejen) از خانواده Tachinidae بودند.

مقدمه مطالعه فونستيك سن‌ها در مزارع گندم و شناسايي دشمنان طبيعي سن گندم در شهرستان گرمسار

گندم گیاهی است که به مقدار زیاد و در مساحت وسیعی از زمین‌های دنیا کشت شده و از نظر سطح زیر کشت و تولید سالیانه نسبت به سایر غلات در درجه اول اهمیت می‌باشد (تاج بخش و پورمیرزا، ۱۳۸۲). اين گياه داراي سازگاري وسيعي از نظر آب و هوايي است و به همين دليل در همه جا كشت مي‌شود، اما مناطق عمده‌ي كشت آن نواحي معتدله‌ي اروپا، آسيا و آمريكاي شمالي مي‌باشد. طبق آخرين آمار سطح زير كشت گندم در ايران در سال زراعي۷۵- ۱۳۷۶ بالغ بر ۳/۶ ميليون هكتار بوده است كه حدود ۵۲ درصد اراضي زير كشت كشور مي‌باشد. كل گندم توليدي در اين سال بالغ بر ده ميليون تن با متوسط عملكرد ۷/۱۵۹۴ كيلوگرم در هكتار بود (ارزاني، ۱۳۷۸). گندم نيز مانند ساير محصولات زراعي داراي آفات و بيماري‌هاي متعددي مي‌باشد كه باعث خسارت به اين محصول مي‌گردند.

راسته سن‌ها از لحاظ تعداد گونه در رده حشرات دارای مقام چهارم می‌باشد که این حشرات دارای فعالیت حشره خواری به صورت شکارگری روی طیف وسیعی از آفات گیاهی می‌باشند و به این ترتیب دارای نقش مهمی در کنترل بیولوژیک آفات هستند (Zanuncio et al. 1994; Aukema and Rieger 1995). سن‌ها معمولاً میزبان‌های خود را در مراحل مختلف زیستی از تخم حشره کامل مورد حمله قرار می‌دهند و محتویات بدن آنها را می‌مکند و در نهایت باعث مرگ آنها می‌شوند (Schuh and slater, 1995).

کارآیی سن‌ها در کنترل بیولوژیک آفات به دلیل تغذیه توأم پوره‌ها و حشرات کامل از طعمه در مقایسه با سایر حشره‌خوارها قابل ملاحظه می‌باشد (Zanucio et al., 1994). در اكثر نقاط ايران سن معمولي گندم،Eurygaster integriceps Puton از خانواده‌ي Scutelleridae مهمترين آفت و عامل اصلي كاهش كمي و كيفي اين محصول محسوب مي‌گردد (رجبي, ۱۳۷۲؛ Shurovenkov et al., 1984; Emelyano 1985; Simsek and Sezar 1985). با توجه به تفاوت‌هاي اقليمي زيادي كه بين مناطق ايران وجود دارد بررسي فون سن‌ها به عنوان يكي از راسته‌هاي بزرگ حشرات بسيار حائز اهميت است.

راسته‌ي Hemiptera از لحاظ تعداد گونه در رده‌ي حشرات داراي مقام چهارم مي‌باشد و شامل ۲۲ خانواده است كه مهمترين خانواده‌ هاي شكارگر در اين راسته عبارتند از: Pentatomidae، Miridae،Anthocoridae ، Mesoveliidae، Lygaeidae، Gerridae، Velidae، Reduviidae، Nabidae. اما مهمترين سن‌هاي شكارگر در خانواده‌هاي Anthocoridae، Miridae، Reduviidae، Lygaeidae، Pentatomidae وجود دارند (Khan et al., 1990).

گسترش و طغيان سن گندم را مي‌توان مثال خوبي برگسترش و طغيان حشرات در اثر دخالت انسان در محيط طبيعي ذكر كرد. دخالت‌هاي انسان در محيط طبيعي از جمله چراي بي‌رويه‌ي دام‌ها، ازبين بردن گياهان چندساله، درختچه‌ها و گياهان جنگلي جهت تاًمين سوخت، تخريب مراتع و كشت گندم در اين مناطق، باعث بر هم خوردن تعادل اكولوژيكي محيط، گستردگي مناطق انتشار و افزايش جمعيت اين آفت گرديده‌ است. انجام سمپاشي‌هاي بي‌رويه عليه سن گندم و نابودي دشمنان طبيعي آن نيز از جمله عوامل مهمي است كه سبب گرديده است سن گندم به‌ عنوان يكي از مهمترين آفات گندم و جو مطرح گردد (Critchley, 1998).

در كشور ما براي مبارزه با اين آفت تاكنون تمهيدات مختلفي اتخاذ گردیده است. از سال۱۳۱۶ تا ۱۳۲۲ عمليات مبارزه با سن به روش آتش زدن بوته‌ها در مراكز زمستان‌گذران صورت مي‌گرفت. البته اين كار در زمان‌هاي بسيار دور نيز انجام مي‌شده است. جمع‌آوري سن‌ها از كوه‌ها ‌و مزارع گندم و نيز سمپاشي محل‌هاي زمستان‌گذراني سن در كوه‌ها استراتژي ديگر بود. از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۶ مبارزه‌ي بيولوژيك عليه اين آفت در اصفهان با استفاده از زنبورهاي پارازيتوييد تخم اين آفت انجام شد. سپس به تدريج استفاده از سموم شيميايي رايج گرديد تا اينكه در دهه‌ي ۱۳۷۰ سطح سمپاشي به حدود يك ميليون هكتار بالغ گرديد (جوادزاده و افشاري، ۱۳۷۱).

مديريت موفق سن گندم مستلزم به كارگيري چندين روش مبارزه به صورت تلفيقيIPM [1] ‌مي‌باشد. به اين ترتيب استفاده از ارقام مقاوم و مبارزه‌ي بيولوژيك همراه با مديريت زراعي و كاربرد حشره‌كش‌ها از نظر اقتصادي و زيست محيطي به عنوان راه‌كارهاي بلند مدت مورد نظر مي‌باشند.

در دهه‌‌هاي اخير گسترده‌ترين شيوه‌ي مبارزه با سن گندم كنترل شيميايي بوده است، اما با توجه به اثرات سوء اين روش مبارزه روي محيط زيست و دشمنان طبيعي و بر هم زدن نظم اكوسيستم، اكثر محققان معتقد هستند كه مديريت تلفيقي اين آفت راه حل نهايي است (صلواتيان، ۱۳۷۰؛ شجاعي، ۱۳۷۷). يكي از عناصر بسيار مهم در كنترل تلفيقي اين آفت استفاده از عوامل بيولوژيك كنترل كننده مي‌باشد (رجبي، ۱۳۶۷).

يكي از كار آمدترين دشمنان طبيعي سن گندم، زنبورهاي Scelionidae هستند (Alexandrov 1948 a,b). در ميان زنبورهاي پارازيتوئيد تخم سن، زنبورهاي جنسTrissolcus spp. از اهميت بسيار زيادي برخوردار مي‌باشند و طبق تحقيقات، پارازيتيسم ناشي از آن‌ها در بعضي مناطق تا ۹۵ درصد نيز گزارش شده است (Catalpinar 1974; Foerster and De Queiroz, 1990). شناسايي گونه‌هاي مختلف زنبورهاي تخم‌خوار سن گندم بايد با دقت بالايي در مناطق مختلف كشور صورت گيرد. هم‌چنان كه به ‌نظر مي‌رسد در برنامه‌هاي كنترل تلفيقي و مبارزه‌ي بيولوژيك، شناسايي گونه يا گونه‌‌هاي غالب مي‌تواند نقش اساسي داشته باشد، به طوري كه در هر منطقه و در مواردي براي مناطق كوهستاني و جلگه‌اي، گونه‌ي غالب متفاوت است. بنابراين درصورت فراهم آمدن امكانات مبارزه‌ي بيولوژيك بايد پارازيتوئيدي را پرورش داده و رهاسازي نمود كه در فون آن منطقه نقش غالب داشته باشد (رجبي و ترمه، ۱۳۶۶؛رجبي و امير نظري، ۱۳۶۷). از اين رو در يك برنامه‌ي مبارزه‌ي بيولوژيك شناسايي فون يا مجموعه حشرات مفيد از طريق تحقيقات فونستيك جهت كارآيي اين حشرات در برنامه‌هاي مبارزه‌ي تلفيقي با آفات زراعي نيز با ارزش مي‌باشد (شجاعي ۱۳۷۷؛ Helyer et al., 2003).

تاريخچه گياه گندم

از حفاری‌های باستان شناسی چنین استنباط می شود که منشاء کشت گندم یا در سوریه و فلسطین یا کمی دورتر به سمت شمال در امتداد بخش جنوبی آناتولی بوده است. کشت گندم از فلسطین به مصر و از شمال بین النهرین به ایران گسترش یافت. در ایران گندم نان برای نخستین بار تکامل یافت. گندم نان از ایران به همه سوبه جنوب بین النهرین، هندوستان، ترکمنستان، روسیه و از آنجا به چین و جنوب روسیه گسترش یافت (قارونی، ۱۳۸۲).

گندم گیاهی تک لپه‌ای (Monocotiledon) از راسته Glumiforaاز خانواده گرامینه (Gramineae) یا پوآسه (Poaceae) از طایفه هوردیه (Hordeae) و از جنس Triticum است (پورمیرزا و تاج بخش، ۱۳۸۲). تعداد گونه‌های شناخته شده گندم متجاوز از ۳۰۰۰ گونه است، اما از بین این تعداد حدود ۱۰ گونه به طور کامل شناسایی شده از بین این تعداد ۳ گونه در تجارت بین المللی دارای اهمیت بیشتری می‌باشند که هر ۳ از جنس تریتیکوم هستند: Triticum vulgar، T. Comtactum و T. Durum ارقام کشت در منطقه گرمسار بیشتر از نوع پیشتاز می‌باشد که در مجموع سطح زیر کشت آن در گرمسار ۴۰۰۰ هکتار می‌باشد.

فهرست مطالب مطالعه فونستيك سن‌ها در مزارع گندم و شناسايي دشمنان طبيعي سن گندم در شهرستان گرمسار

چکیده ۱

مقدمه ۲

فصل اول: کلیات

۱-۱- معرفي گياه گندم و ويژگي‌هاي آن ۶

۱- ۱- ۱- تاريخچه گياه گندم ۶

۱-۱-۲- خصوصیات گیاه شناسی گندم ۶

۱-۱-۳- موارد مصرف گیاه گندم ۶

۱-۱-۵- آفات گیاه گندم ۷

۱-۲- مشخصات راسته ناجوربالان یا سن‌ها یا نیم‌بال‌پوشان Hemiptera (Bugs) 7

۱-۳- ویژگی بال جلو در راسته نیم بالپوشان یا سن‌ها (Hemiptera) 8

۱-۴- سن گندم و جايگاه آن در رده‌بندي حشرات ۹

۱-۵ – زيست‌شناسي سن گندم ۹

۱-۶- پراكنش سن گندم در جهان و ايران ۱۲

۱-۷- روش‌هاي مبارزه با سن گندم ۱۲

۱-۷-۱- مبارزه‌ي زراعي ۱۳

۱-۷-۲- مبارزه‌ي مكانيكي ۱۳

۱-۷-۳- مبارزه‌ي بيولوژيك ۱۳

۱-۷-۴- مگس‌هاي پارازيت سن گندم ۱۴

۱-۷-۵- زنبورهاي پارازيتوئيد تخم سن گندم (Trissolcus spp.) 15

۱-۷-۶- استفاده از ارقام مقاوم ۱۵

۱-۸-زمستان گذرانی ۱۷

فصل دوم: پیشینه تحقیق

۲-۱- بررسی فونستیک و تاکسونومیک سن‌های راسته (Hemiptera: Heteroptera) در ايران ۲۰

۲-۱-۱- بررسی فونستیک و تاکسونومیک سن‌های ۲۰

۲-۱-۲- بررسی فونستیک و تاکسونومیک سن‌های شکارگر ۲۰

۲-۱-۳- بررسی فونستیک و تاکسونومیک سن‌های شکارگر ۲۲

۲-۱-۴- بررسی فونستیک و تاکسونومیک سن‌های شکارگر ۲۳

۲-۲- بررسی فونستیک و تاکسونومیک سن‌های راسته (Hemiptera, Heteroptera) در خارج از ايران ۲۵

فصل سوم : فرآیند پژوهش

۳-۱- موقعیت جغرافیایی شهرستان گرمسار ۳۰

۳-۲- عملیات صحرایی ۳۱

۳-۲- ۱- جمع آوری سن‌ها از مزارع گندم گرمسار ۳۱

۳-۲-۱-۲- روش نمونه برداری مستقیم ۳۲

۳-۲-۲- بررسي عمقي خاك ۳۳

۳-۳- عملیات آزمایشگاهی ۳۳

۳-۳-۲- روش نگهداری سن‌ها در الکل ۷۵ درصد ۳۴

۳-۳-۳- آماده سازی ژنیتالیا و تهیه اسلاید میکروسکوپ ۳۴

فصل چهارم: نتایج پژوهش و بحث

۴-۱- نتایج ویژگی‌های مرفولوژیک سن‌ها و دشمنان طبیعی جمع آوری شده از مزارع گندم شهرستان گرمسار ۳۷

۴-۱-۱- خانواده Scutelleridaeیا (Shield- backed bugs) 37

۴-۱-۲- خانوادهPentatomidae يا سن‌های بدبو (Stink bugs) 39

۴-۱-۲-۱- اهمیت و رژیم غذایی سن‌های Pentatomidae ۴۰

۴-۱-۳-خانوادهReduviidae يا سن‌هاي قاتل(Assasian bugs) 41

۴-۱-۳-۱- اهمیت و رژیم غذایی سن‌های Reduviidae ۴۲

۴-۱-۴- خانواده Coreidae يا سن‌های پابرگی ( Leaf-footed bugs) 43

۴-۱-۵- خانوادهLygaeidae يا سن‌های بذرخوار (Seed bugs) 44

۴-۱-۵-۱- اهمیت و رژیم غذایی خانواده Lygaeidae ۴۵

۴-۱-۶- خانوادهAntocoridae ۴۶

۴-۱-۶-۱- اهمیت و رژیم غذایی سن‌های Anthocoridae ۴۶

۴-۱-۷- خانواده (Scentless bugs) Rhopalidae ۴۹

۴-۱-۸- خانواده Cydnidae یا سن‌های حفار (Burrowing bugs) 50

۴-۱-۹- خانوادهPiesmatidae ۵۱

۴-۱-۱۰- خانواده Stenocephalidae ۵۲

۴-۲- ارزيابي تراكم خانواده‌هاي مختلف سن‌هاي Heteroptera در مناطق مختلف گرمسار ۵۳

۴-۳- دشمنان طبیعی سن گندم ۵۴

۴-۳-۱- خانواده Tachinidae ۵۴

۴-۳-۲- خانوادهScelionidae ۵۸

۴-۳-۳- خانوادهFormicidae ۵۹

۴-۳-۴- خانوادهLygaeidae ۶۲

۴-۳-۵- خانواده Pentatomidae ۶۶

۴-۳-۶- خانوادهReduviidae 67

۴-۳-۷- زیر خانواده Telenominae Thomson, 1860 ۶۹

۴-۴- ارزيابي تراكم خانواده‌هاي مختلف دشمنان طبیعی سن گندم از مناطق مختلف گرمسار ۷۲

فصل پنجم: پیشنهادات

۵-۱- پيشنهادات ۷۴

منابع ۷۷

منابع انگلیسی ۸۲

چکیده انگلیسی ۹۰

فهرست شکل‌ها

شكل ۳-۱- نقشه گرمسار و موقعیت جغرافیایی نقاط نمونه برداری شده شامل روستاهای (قالیباف- هفت چشمه- دولت آباد- سعدآباد- ایوانکی- باغستان- نوردین- آرادان- عدل آباد- سلمان- حسارک – کویرآباد) ۳۰

شكل ۳-۲- استفاده از تورحشره‌گيري به منظور جمع آروی سن‌های مزارع گندم گرمسار ۳۱

شكل ۳-۳- جمع آروی سن‌ها و تعیین گونه مزارع گندم گرمسار ۳۲

شكل ۳-۴- جمع‌آوری نمونه‌های کم تحرک بصورت مستقیم از روی بوته‌های مزارع گندم ۳۲

شكل ۳-۵- وسایل مورد نیاز جهت نگهداری نمونه ۳۳

شكل ۳- ۶- استفاده از میکروسکوپ جهت جداسازی ژنیتالیا گونه‌های جنس Orius و تهیه پروپاراسیون ۳۵

شکل۴- ۱- سن Eurygaster integriceps ۳۸

شکل۴-۲- سن Eurygaster Maura ۳۹

شکل ۴-۳- سنGraphosoma lineatum (L). 41

شکل۴-۴- جنسRhynocoris Genus ۴۲

شکل ۴-۵- سنRhynocoris ibericus ۴۳

شکل ۴-۶- Controcoris Volxemi 44

شکل۴-۷- سن Lygaeus equestris ۴۵

شکل ۴-۸- سن Orius ۴۷

شکل۴- ۹- سن Orius albidipennis ۴۸

شکل۴-۱۰- سن Orius niger ۴۹

شکل۴-۱۱- سن Corizus hyoscyami hyoscyami ۵۰

شکل۴- ۱۲- سن Stibaropus henki 51

شکل۴-۱۳- سن Piesma capitatum ۵۱

شکل۴-۱۴- سن Dicranocephalus agilis ۵۲

شکل۴-۱۵ – Tachinidae ۵۴

شکل۴- ۱۶- مگس Blondelia nigripes ۵۵

شکل۴- ۱۷- مگس Exorista segregate ۵۵

شکل۴- ۱۸- مگس Tachina magnicornis ۵۶

شکل۴- ۱۹- مگسPhryxe caudate ۵۷

شکل۴- ۲۰- مگس Pseudogonia cinerascens 57

شکل۴- ۲۱- مگس Smidtia amoena ۵۸

شکل۴- ۲۲- مورچه Aphaenogaster obsidian ۵۹

شکل۴-۲۳- مورچه Camponotus baldaccii 60

شکل۴-۲۴- مورچه Cataglyphis cinnamomeus ۶۱

شکل۴- ۲۵- مورچه Pheidole palludula ۶۲

شکل۴-۲۶- مورچه Tetramorium davidi 62

شکل۴- ۲۷- سن Arocatus rufipas ۶۳

شکل۴-۲۸- سن Geocoris dispar ۶۴

شکل۴- ۲۹- سن Geocoris lubra ۶۵

شکل۴- ۳۰- سن Geocoris ningal 65

شکل۴-۳۱- سن Andrallus spinidens ۶۷

شکل۴- ۳۲- سنCoranus niger ۶۷

شکل۴-۳۳- سن Empicoris culiciformis ۶۸

شکل۴- ۳۴- سن Phymata crassipes ۶۹

شکل۴- ۳۵- زنبور Trissolcus basalis پارازیتویید تخم ۷۰

شکل۴- ۳۶- N. viridula ۷۰

فهرست نمودار

۴-۱- نمودار ارزيابي تراكم خانواده‌هاي مختلف سن‌هاي Heteropteraدر مناطق مختلف گرمسار ۵۳

۴-۲- نمودار ارزيابي تراكم خانواده‌هاي مختلف دشمنان طبیعی سن گندم از مناطق مختلف گرمسار ۷۲