شناسایی عوامل مؤثر برپذیرش نهاده های زیستی توسط گندمکاران شهرستان دورود : پایان نامه ارشد ترویج و آموزش کشاورزی

شناسایی عوامل مؤثر برپذیرش نهاده های زیستی توسط گندمکاران شهرستان دورود : پایان نامه ارشد ترویج و آموزش کشاورزی

کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد.مسترداک در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان” شناسایی عوامل مؤثر برپذیرش نهاده های زیستی توسط گندم کاران شهرستان دورود (مورد مطالعه: دهستان حشمت آباد) ” با گرایش ترویج و آموزش کشاورزی و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.

گرایش شناسایی عوامل مؤثر برپذیرش نهاده های زیستی توسط گندم کاران شهرستان دورود (مورد مطالعه: دهستان حشمت آباد) :

بخش کشاورزي بیشترین و نزدیکترین ارتباط را با محیط­زیست دارد و این ارتباط یک رابطه متقابل و دوسویه است که از یک طرف فرسایش خاک، تولید و عملکرد محصولات کشاورزي را تحت تأثیر منفی قرار می­دهد و از جانب دیگر، مواد آلاینده بخش کشاورزي و مصرف بی­رویه کودها و سایر مواد شیمیایی و سموم در این بخش، صدمات جبران ناپذیري به محیط­ زیست وارد می­کند. تأثیرات نامطلوب کودها و آفت­ کش­ها بر محیط­زیست منجر به توجه بیشتر و استفاده از روش­هایی گردیده که در آن نیازي به مصرف مواد شیمیایی نبوده یا کم باشد و این هدف موجب شده است تا با توجه به کشاورزي بوم شناختی، بحث پایداري در کشاورزي مورد توجه قرار گیرد و در این راستا یکی از راهکارهای عملی، کشاورزی زیستی است.

کشاورزی زیستی در واقع به حداقل رساندن استفاده از نهاده ­های خارج از مزرعه و استفاده از نهاده ­های درون مزرعه ­ای به منظور افزایش سلامت کشاورزی و حفظ محیط ­زیست می­باشد. در اين نظام به جاي استفاده از نهاده­ هاي خارجي نظير انواع كودهاي شيميايي و آفت­كش­ها، از تناوب زراعي با بقولات، مالچ، انواع کودهای آلي نظیر کودسبز، کمپوست، کودهای حیوانی و کودهای زیستی استفاده مي­شود تا ضمن ذخيره مواد­غذايي در خاك، علف­هاي هرز و آفات، كنترل شوند.

این مطالعه با هدف، شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش نهاده های زیستی از دیدگاه گندم­کاران دهستان حشمت­ آباد در شهرستان دورود از توابع استان لرستان انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق گندم­ کاران دهستان حشمت­ آباد شهرستان دورود، شامل ۷۰۰ نفر بوده است. حجم نمونه مورد مطالعه با استفاده از جدول مورگان ۲۴۸ نفر تعیین گردید. از فن پیمایش و ابزار پرسشنامه برای جمع ­آوری اطلاعات استفاده شد. روایی صوری توسط اعضای هیئت علمی و متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی تأیید شد، ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای تحقیق در دامنه ۷۹/۰ تا ۹۳/۰ به دست آمد. داده­ های حاصل از پرسشنامه با استفاده از نرم­افزار _win20  spss تجزیه و تحلیل شدند.

نتایج نشان داد که ادراک از سودمندی، ادراک از سهولت کاربرد نهاده­ های زیستی، نگرش به کاربرد و تمایل به کاربرد رابطه مثبت و معنی­­ داری در سطح ۰۵/۰ و ۰۱/۰ درصد با رفتار کشاورزان جهت کاربرد نهاده ­های زیستی داشتند.

همچنین نتایج بیانگر این بودند که متغیرهای بیرونی بر ادراک از سودمندی و ادراک از سهولت کاربرد نهاده های زیستی مؤثر بودند. ادراک از سهولت کاربرد بر ادراک از سودمندی کاربرد نهاده ­های زیستی مؤثر بوده است، همچنین متغیرهای ادراک از سودمندی، نگرش به کاربرد و تمایل به کاربرد نیز بر رفتار کشاورزان جهت کاربرد نهاده های زیستی مؤثر بودند.در مجموع متغیرهای بیرونی، ادراک از سودمندی، ادراک از سهولت، نگرش و تمایل توانسته­اند ۲۰/۰ درصد از واریانس متغیر رفتار را تبیین کنند. در پایان پیشنهادهایی به منظور افزایش میزان پذیرش نهاده ­های زیستی توسط کشاورزان ارائه گردیده است.

 اهمیت و ضرورت

در ایران کشاورزی نقش بسیار مهمی را  به عنوان بستر فعالیت اقتصادی و وسیلۀ امرار معاش بخش بزرگی از جمعیت برعهده دارد و  بخش کشاورزی و توجه به توسعه و عمران روستاها پس از پیروزی انقلاب، همواره مورد اهتمام و تأیید قانون­گذاران، برنامه­ریزان و دستگاه­های اجرایی و به عنوان محور توسعه اقتصادی و اجتماعی بوده و تحولات وسیعی در عرصه کشاورزی و روستاها و مناطق عشایری به وجود آورده است، اما به علت برخی ناهماهنگی­ها و سیاست­ها، روش­های ناکارا، تداخل وظایف و بروز حوادث طبیعی نظیر خشکسالی و سیل، بخش کشاورزی در سال­های اخیر با دشواری­هایی روبه رو بوده که مانع از رشد مطلوب این بخش شده است( واعظی و یزدانی،۱۳۸۶).

گندم به عنوان یکی از اصلی­ترین مواد غذایی و مهمترین محصول زراعی، از جایگاه ویژه­ایی برخوردار است( زارع مهرجردی و اکبری، ۱۳۸۰). گندم در جهان و ایران از یک طرف در مجموعه تولیدات کشاورزی رقم درخور توجه­ایی از سطح زیرکشت را به خود اختصاص می­دهد و از سوی دیگر در تغذیه مردم بویژه در ایران  نقش اساسی دارد­، به طوری که ۶۰ درصد انرژی مورد نیاز مردم ایران از طریق غلات تأمین می­شود که رقم بسیار بالایی از آن را گندم به عهده دارد( شریف، ۱۳۸۳­). از مجموع  ۲/۷۷ میلیون تن تولید زراعی در سال ۱۳۹۰ -۱۳۸۹ ، مقدار ۸/۱۹ میلیون تن معادل ۷/۲۵ درصد، سهم غلات بوده که از تولید ۸/۱۹میلیون تن  غلات در سال یاد شده، گندم ۲/۶۲  درصد ، جو ۴/۱۴درصد و شلتوک ۸/۱۳ درصد و ذرت دانه­ای ۶/۹ درصد سهم در تولید غلات داشتند و به ازاء هر تن توليد غلات ۲۰ كيلوگرم  نيتروژن، ۶ كيلوگرم فسفر، ده كيلوگرم پتاسيم و نيم كيلوگرم عناصر ريزمغذي از خاك برداشت مي­شود و بنا به گزارش سازمان کشاورزی و خواروبار جهانی بین ۴۰ تا ۶۰ درصد (حداقل ۳۳ درصد ) افزایش تولیدات کشاورزی در جهان در سه دهه گذشته مرهون مصرف کودهای شیمیایی بوده و مقدار مصرف کودهای شیمیایی در سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ به ترتیب ۴۷۴۰ و ۴۹۰۰ هزارتن و در سال ۱۳۸۸ -۱۳۸۷ کودهای شیمیایی مصرف شده در تولید گندم ۱۴۱۱۰۶۳  تن بوده است، اصولا مصرف کود متأثر از  سیاست­های کلان کشاورزی و محیط­زیستی می­باشد و در كشورهاي توسعه ­يافته با توجه به آگاهي عموم وكشاورزان از اثرات سوء مصرف كنترل نشده و بي­رويه كودهاي شيميايي، اعمال  قوانين محيط­زيستي در اين خصوص  اثرات قابل توجهي در كنترل مصرف كود داشته است( آمارنامه کشاورزی، ۱۳۹۲­) .

بر­اساس تحقیقات صورت گرفته، در دوره­ی ۱۳۹۷-۱۳۸۹ مصرف کودهای شیمیایی با نرخ ۵/۵ درصد در سال رشد خواهد داشت و در سال ۱۳۹۷ به ۵/۷ میلیون تن در سال خواهد رسید(جاودان و همکاران، ۱۳۸۹­) . هزینه زیاد و نیز تأثیر نامطلوب نهاده­های شیمیایی بر محیط­زیست و کیفیت محصولات کشاورزي منجر به رویکرد کاهش مصرف آن­ها شده است و با توجه به مشکلات زیست­محیطی ناشی از کاربرد بی­رویه آن­ها، استفاده از جایگزین­هاي مناسب از جمله کود­هاي آلی  و زیستی ضروري به نظر می­رسد(شوقی­کلخوران و همکاران، ۱۳۹۰ ). در سال زراعي  ۱۳۹۰ مصرف كود زيستي باعث افزايش محصول گندم به طور ميانگين ‪۱۱/۲درصد شد(آمارنامه کشاورزی، ۱۳۹۰ ) .

با توجه به اینکه  سطح زیر کشت گندم دیم در لرستان در سال ۱۳۹۱،  ۲۰۰ هزار هکتار دیم  و آبی ۱۰۰ هزارهکتار بود و در سال ۱۳۸۹، ۶۷۲ هزار تن گندم در سطح استان لرستان تولید شد که این رقم در سال ۱۳۹۰به ۵۳۹ هزار تن رسید و در سال ۱۳۹۱ ، ۳۶۶ هزار تن گندم تولید شد و  اما سال ۱۳۹۲، ۳۸۵ هزار تن گندم در استان لرستان تولید شد که در مقایسه با سال قبل ۱۹ درصد افزایش را نشان می­دهد. تحقیقات نشان می­دهد که در برخی از استان­ها نظیر استان مرکزی معادل ۱۳ تن و ۸۰۰ کیلوگرم  گندم در هر هکتار برداشت شده است، همچنین در استان فارس در هر هکتار سطح زیر کشت گندم معادل ۱۳ تن و ۲۰۰ کیلوگرم ،در شهرستان نظرآباد واقع در استان البرز در هر هکتار سطح زیر کشت گندم معادل ۱۳ تن و ۵۰۰ کیلوگرم و در استان آذربایجان شرقی در هر هکتار معادل ۱۱ تن گندم برداشت شده است که آبیاری اصولی، استفاده از نهاده­های زیستی نظیر کودهای آلی و کودهای زیستی،  رعايت اصول فني كاشت، استفاده از توصيه‌هاي كارشناسان كشاورزي، بذر مرغوب و مبارزه به موقع با آفات در افزایش مقدار گندم بسیار مؤثر بوده است.

دورود یکی از شهرستان­های استان لرستان با متوسط بارندگی ۵۸۰ میلی­متر و آب و هوای معتدل می­باشد. محصول عمده شهرستان دورود گندم و نخود است. سطح زیر کشت گندم در شهرستان دورود بیش از ۱۶ هزار و ۷۵۰ هکتار می­باشد. در سال ۱۳۹۲ مقدار ۴۰ هزار تن گندم توسط گندم­کاران تولید شد و آخرین رکورد برداشت گندم در هر هکتار در این شهرستان ۹ تن و ۵۰۰ کیلوگرم بوده است.  گندمکاران استان لرستان  از جمله گندم­کاران شهرستان دورود بیشتر از کودهای اوره و فسفات در تولید گندم استفاده می­کنند که در سال ۸۸ – ۸۷  گندمکاران این شهرستان به میزان ۳۰۸۱۰ هزار تن کود اوره و ۲۸۶۷۸ هزار تن کود فسفات و ۴۲۹ تن نیز از  سایر کودها استفاده کردند، گندمکاران برای تولید محصول بیشتر از نهاده­های شیمیایی نظیر کودها و سموم شیمیایی استفاده می­کنند و کمتر به استفاده از نهاده­های زیستی گرایش داشته­اند( جهاد کشاورزی استان لرستان، ۱۳۹۲،  جهاد کشاورزی استان مرکزی، ۱۳۹۲ ،سایت خبرگزاری و اطلاع­رسانی، ۱۳۹۳ ) .

مطالعات بلند­مدت نشان مي­دهند كه استفاده بيش از حد كودهاي شيميايي، عملكرد گياهان زراعي را كاهش مي­دهد و اين كاهش به علت اسيدي­شدن خاك، كاهش فعاليت­هاي زیستی خاك، افت خصوصيات فيزيكي خاك و عدم وجود ريزمغذي ها درخاک می­باشد و در بسياري موارد كاربرد كود­هاي شيميايي باعث آلودگي­هاي محيطي و صدمات بوم­شناسی مي­شود كه خود هزينه توليد را افزايش مي­دهد که براي كاهش اين مخاطرات بايد از منابع و نهاده ­هايي استفاده كرد كه علاوه بر تأمين نيازهاي فعلي گياه، پايداري كشاورزي در درازمدت را نيز به دنبال داشته باشد و  نهاده­های زیستی مانند کودهای آلي به علت اثرات مفيدي كه بر خصوصيات فيزيكي، شيميايي، زیستی و حاصلخيزي خاك دارند يكي از اركان مهم باروري خاك محسوب مي­شوند و كودهاي آلي باعث افزايش ماده آلي وpH  خاك مي­شوند و به سبب بهبود خصوصيات شيميايي خاك مثل ظرفيت تبادل كاتيوني و افزايش فعاليت ميكروارگانيسم ها و ميزان دسترسي به مواد غذايي، باعث افزايش باروري خاك مي­شوند( تهامی زرندی و همکاران­، ۱۳۸۹­).

کودهای زیستی به عنوان یک نهاده ­ی زیستی سازگاری بیشتری با محیط ­زیست داشته و نسبت به کودهای شیمیایی مقرون به صرفه بوده و هزینه کمتری را نسبت به کودهای شیمیایی در بر می­گیرند(گیزاوی[۹] و ناصر، ۲۰۰۹­­).  قیمت پایین این کودها، ضمن کمک به اقتصاد زارع، اثرات مخربی نیز بر روي محیط­زیست ندارند(میرزا شاهی و همکاران، ۱۳۸۵)­. باقیمانده­های گیاهی و حیوانی دارای مواد غذایی مورد نیاز گندم می­باشند که پوسیده شدن آن باعث تغذیه منظم گیاه می­شود و هنگامی که کود آلی پوسیده به خاک اضافه شود قسمتی از مواد غذایی موجود در آن بلافاصله در اختیار گیاه قرار می­گیرد و قسمت دیگر به تدریج و به مرور زمان آماده جذب گیاه می­شود و مواد آلی باعث بهبود خاک شده تا ریشه گیاه بتواند به راحتی در خاک نفوذ کند و از آب و هوا و مواد غذایی موجود در خاک به خوبی استفاده نماید( لطف الهی،۱۳۷۷).

بنابراین، استفاده از نهاده­های زیستی مانند کودهای آلی سبب جذب مواد مغذی توسط گیاه در خاک گردیده و همچنین سبب حفظ ثبات منابع خاک، افزایش تولید و کاهش آلودگی محیط­زیست می­گردد(رحمت­پور [۱۰]و همکاران، ۲۰۱۲). کمپوست نیز به عنوان یک نهاده ­زیستی می­تواند یک گزینه مناسب برای جایگزین ­شدن با کود­ها و سموم شیمیایی باشد، که سبب جلوگیری از فرسایش خاک توسط کشاورزان گردیده و علاوه بر آن، اثرات مثبتی را در بهبود خاک داشته باشد(­والارینی[۱۱] و همکاران، ۲۰۰۹ ). همچنین کمپوست به حفظ رطوبت خاک کمک کرده و در دراز مدت عملکرد را بالا می­برد و مواد آلی خاک را نیز افزایش می­دهد( چمبرز و هولمز[۱۲]،۲۰۰۹ ). بنابراین، می­توان گفت که نهاده­های­زیستی یک منبع بسیار مهم و کم­هزینه برای جایگزینی کودهای شیمیایی هستند که نقشی بسیار حیاتی در حفظ حاصلخیزی خاک در طولانی مدت داشته، با محیط­زیست نیز بسیار سازگار بوده و سبب حفظ محیط­زیست نیز می­شوند(سلیمان زاده و قوشچی[۱۳]، ۲۰۱۳ ).

 اهداف پژوهش

الف: هدف کلی

این پژوهش به مطالعه در خصوص شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش نهاده های زیستی توسط  کشاورزان گندم­کار( مورد مطالعه : دهستان حشمت آباد شهرستان دورود ) براساس مدل پذیرش فناوری (­TAM  ) دیویس می­پردازد.

ب: اهداف فرعی

• شناخت عواملی که رفتار کشاورزان گندمکار مورد مطالعه را در خصوص پذیرش نهاده های زیستی براساس مدل TAM دیویس تحت تأثیر قرار می­دهد.
• شناخت عواملی که نگرش کشاورزان گندمکار مورد مطالعه را در خصوص پذیرش نهاده های زیستی براساس مدل TAM دیویس تحت تأثیر قرار می­دهد.
• بررسی ویژگی­های شخصی و زراعی کشاورزان گندمکار مورد مطالعه که پذیرش نهاده ­های زیستی براساس مدل TAM دیویس را تحت تأثیر قرار می­دهند.
• شناخت عواملی که تمایل کشاورزان گندمکار مورد مطالعه را در خصوص پذیرش نهاده ­های زیستی براساس مدل TAM دیویس تحت تأثیر قرار می­دهد.
• شناخت عواملی که ادراک از سهولت و سودمندی نهاده­ های زیستی توسط کشاورزان گندمکار مورد مطالعه را در خصوص پذیرش نهاده ­های زیستی براساس مدل TAM دیویس تحت تأثیر قرار می­دهد.

 محدوده های پژوهش

۱-۵-۱محدوده موضوعی: پژوهش به تبیین مهم­ترین عوامل مؤثر بر پذیرش نهاده ­های زیستی توسط گندمکاران شهرستان دورود( مورد مطالعه: دهستان حشمت آباد ) می­پردازد.

۲-۵-۱ محدوده انسانی: شامل گندمکاران دهستان حشمت ­آباد شهرستان دورود می­باشد.

۳-۵-۱ محدوده مکانی: این پژوهش  در دهستان حشمت ­آباد شهرستان دورود می­باشد.

۴-۵-۱ محدوده زمانی: از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۳ به اتمام رسیده است.

فهرست مطلب

فصل اول: مقدمه

فهرست نگاره­ها

نگاره۶-۴ مدل نهایی نظری پژوهش                                                                                      ۱۲۴

فهرست جداول