دانلود مقاله ادبیات پژوهش (مبانی نظری): اعتیاد به مواد مخدر

تعریف اعتیاد

سازمان بهداشت جهانی اعتیاد را چنین تعریف می­کند: حالت سرمستی مزمنی که بر اثر استفاده مکرر از مواد مخدر و محرک (طبیعی یا مصنوعی) در فرد و جامعه اختلال ایجاد می­کند. خصوصیات بارز اعتیاد شامل میل شدید و غیرقابل کنترل برای بدست آوردن مواد به هر قیمتی، ازدیاد مقدار استفاده از آن به نحو تصادفی و اتکای شدید روانی و گاهی جسمانی به استفاده از آن مواد است (شاملو، ۱۳۹۰).

ملاک های تشخیصی DSM-IV-TR برای اعتیاد (وابستگی به مواد)

یک الگوی غیر انطباقی مصرف مواد که منجر به تخریب چشمگیر بالینی یا ناراحتی می­شود و با سه مورد از موارد زیر، طی یک دوره زمانی ۱۲ ماهه بروز می­کنند:

(۱) تحمل که به یکی از دو صورت زیر تعریف می شود:

(a) نیاز به افزایش مقدار ماده برای رسیدن به مسمومیت یا تأثیر دلخواه

(b) کاهش قابل ملاحظه اثرات ماده با مصرف مداوم مقادیر یکسانی از آن

(۲) حالت ترک که به یکی از دو صورت زیر تعریف می شود:

(a) سندرم ترک مشخص برای آن ماده (به ملاک های الف و ب ترک مواد خاص رجوع کنید)

(b) همان ماده یا ماده مشابه آن برای رفع یا جلوگیری از علایم ترک مصرف می شود.

(۳) ماده غالباً به مقادیر بیشتر و برای دوره ای طولانی تر از آنچه مورد نظر است مصرف می­شود.

(۴) میل دائمی برای کاهش یا کنترل مصرف ماده وجود دارد و یا تلاش های ناموفقی در این زمینه صورت می گیرد.

(۵) زمان زیادی در فعالیت­های لازم برای بدست آوردن ماده (مثلاً مراجعه به اطباء متعدد یا رانندگی های طولانی)، مصرف ماده (مثلاً تدخین پیاپی) یا رهایی از آثار ماده صرف می شود.

(۶) فعالیت های مهم اجتماعی، شغلی و تفریحی بخاطر مصرف ماده کنار گذاشته می شود.

(۷) ادامه مصرف مواد علی­رغم آگاهی از مشکلات روانشناختی یا جسمانی مستمر یا عود کننده­ای که احتمالاً از مصرف ماده ناشی شده و یا در نتیجه آن تشدید می­شوند (مانند ادامه­ی مصرف کوکائین علی رغم وجود افسردگی ناشی از کوکائین، یا ادامه­ی مصرف الکل علی رغم شناخت این موضوع که زخم گوارشی با ادامه­ی مصرف آن شدت می­یابد).

مشخص کنید اگر:

وابستگی فیزیولوژیک: شواهد تحمل یا ترک [یعنی یکی از موارد (۱) یا (۲) و جود دارد].

بدون وابستگی فیزیولوژیک: فقدان شواهد تحمل یا ترک [یعنی هیچ یک از موارد (۱) و (۲) وجود ندارد] (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضاعی، ۱۳۹۱).

همه گیر شناسی اعتیاد

     طبق مطالعه­ی مؤسسه­های ملی زمینه­ یابی مصرف مواد و زمینه یابی ملی استفاده از مواد و علفی­جات آمریکا در سال ۲۰۰۴، حدود ۵/۲۲ میلیون نفر از افراد بالای ۱۲ سال (حدود ۱۰ درصد جمعیت ایالات متحده) دچار یک اختلال مرتبط با مواد بودند. از این افراد، حدود ۱۵ میلیون نفر مبتلا به وابستگی به الکل یا سوءمصرف آن بودند. از نظر سن نخستین مصرف مواد، در افرادی که مصرف مواد را در سن پایین­تری شروع کرده بودند (۱۴ سال یا پایین تر)، احتمال اعتیاد، بیشتر از افرادی بود که مصرف مواد را در سن بالاتری آغاز کرده بودند. این قضیه در مورد تمام مواد مورد مصرف (بیش از همه در الکل) صدق می­کرد. از میان بزرگسالان ۱۸ سال به بالایی که در سن ۱۴ سالگی یا پایین تر مصرف الکل را شروع کرده بودند، ۹/۱۷ درصد الکلی محسوب می­شدند که این میزان در مورد بزرگسالانی که نخستین مصرف الکل آنها در سن ۱۸ سالگی یا بالاتر بود ۱/۴ درصد گزارش شد.

میزان سوءمصرف بر حسب سن نیز متفاوت بود. میزان وابستگی به مواد یا سوءمصرف در سن ۱۲ سالگی ۳/۱ درصد بود و این میزان عموماً با افزایش سن، افزایش نشان می­داد و در سن ۲۱ سالگی به بالاترین حد خود (۴/۲۵ درصد) می­رسید. پس از ۲۱ سالگی میزان سوءمصرف و وابستگی با افزایش سن کاهش می­یافت تا سن ۶۵ سالگی فقط ۱ درصد افراد در طول سال گذشته یک ماده غیر قانونی مصرف کرده بودند که با این مشاهده بالینی مطابقت دارد که معتادین با افزایش سن، طاقتشان “بریده” و تعدادشان کم می­شود. همچنین نشان داده شد که تعداد مردان مصرف کننده بیش از زنان است. همینطور افرادی که تحصیلات در حد کالج دارند بیش از افرادی که تحصیلات کمتر دارند مواد مصرف می­کنند و میزان مصرف مواد در میان افراد بیکار بیشتر از افرادی است که کار نیمه وقت یا تمام وقت دارند (سادوک و سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضاعی، ۱۳۹۱).