پیدایش جنبش حروفیه : پايان‌نامه دکتری رشته تاریخ گرايش ایران اسلامی

دانشجویان گرامی رشته تاریخ مقطع کارشناسی ارشد سلام. تیم پرتلاش مسترداک این بار برای شما پایان نامه ای با موضوع “ پیدایش جنبش حروفیه (۸۴۰-۸۰۰ه‌ق) ” به ارمغان آورده است. امیدوراریم برای شما مفید بوده وو به شما در مسیر رشد و پیشرفت علمی کمک نماید. تیم مسترداک برای شما دانشجویان عزیز مقطع کارشناسی ارشد رشته تاریخ آرزوی توفیق روزافزون دارد.

چکیده پیدایش جنبش حروفیه (۸۴۰-۸۰۰ه‌ق)

حروفیه از سلسله جنبش‌های صوفی مسلک است که در شمال ایران و خراسان توسط فضل‌الله استرآبادی (۷۹۶-۷۴۰ه‌ق) پایه‌گذاری شده و توسط خلفای وی در مناطق مختلف همچون آناتولی و آذربایجان گسترش یافته و در اعتقادات پسیخانیان و سربازان ینی‌چری در عثمانی اثر گذاشت. این جنبش برخوردار از پاره‌ای عقاید و افکار به ‌خصوص است که بهره‌گیری از حروف و اعداد اساس آن را تشکیل می‌دهد. مجموعه این باورها طی ادوار تاریخی، تکامل یافته‌تر گردید و نمودهای مختلفی به خود گرفت که تفسیر، تاویل، تناسخ و الوهیت در زمره بارزترین اشکال آن می‌باشد.

این نمودها که غالبا توسط سران جنبش مورد بسط و شرح قرار گرفته، دستمایه بسیاری از محققان بوده که به این جنبش توجه کرده‌اند. این در حالی است که دو موضوع مهم در خصوص این جنبش وجود دارد که چندان در دایره پژوهش محققان قرار نگرفته است. از این‌رو نیازمند توجه جدی‌تر و بررسی‌های دقیق‌تر و بیشتری می‌باشد. یکی از این دو موضوع، ریشه‌ها و مبانی فکری حروفیه و موضوع دیگر، سیر تطور تاریخی و روند تکوین آموزه‌های این جنبش تا مقطع شکل‌گیری می‌باشد.

به‌بیان دیگر و آن‌گونه که بررسی‌های تاریخی اولیه گویای آن است، مبانی فکری و اعتقادی جنبش حروفیه، آمیزه‌ای نشات گرفته از برخی آموزه‌های ادیان الهی، مکاتب شرقی (مشخصاً باورهای رایج در چین و هند) و به‌ نسبت محدودتر اندیشه‌های متفکران یونان و روم است که تحت تاثیر پدیده‌هایی همچون روابط فرهنگی ایران و غرب، رواج یافتن ادیان آسمانی و نیز فعالیت‌های دانشگاه جندی‌شاپور، بیت‌الحکمه و مدارس نظامیه، بسترها و زمینه‌های تطور این جنبش را در طول تاریخ رقم زده است. همچنین سیاست ایلخانان در فراهم نمودن شرایط برای نشر اندیشه‌ها و مکاتب مختلف، از دیگر پدیده‌هایی است که در شکل‌گیری و تکوین آموزه‌های حروفیه منشا آثار برجسته و مهمی بوده است.

برپایه این موارد، تحقیق حاضر برآن است با رویکردی تاریخی این دو مسأله را مورد بررسی و پژوهش قرار داده و از رهگذر آن به اهدافی همچون دستیابی به شناختی از مبانی فکری جنبش حروفیه با تاکید بر سرچشمه‌های اصلی این تفکر و سیر تطور آن در طول زمان؛ ارزیابی و تقسیم ایده‌ها، اندیشه‌ها و اعمال بنیانگذار و پیروان این تفکر؛ رسیدن به آگاهی مفید از وضعیت اجتماعی ـ فرهنگی دوره تیموری با توجه به قلمداد شدن حروفیه به عنوان یکی از جنبش‌های اصلی این دوره دست یابد. نوع مطالعه نیز در این تحقیق کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا می‌باشد.

کلیدواژه‌ها:

جنبش، فضل‌الله حروفی، حروفیه، مبانی فکری، تناسخ.

شرح و بيان مساله پژوهشی پیدایش جنبش حروفیه     

حروفیه از سلسله جنبش‌های صوفی مسلک است که در شمال ایران و خراسان توسط فضل‌الله استرآبادی (۷۹۶-۷۴۰ه‌ق) پایه‌گذاری شده و توسط خلفای وی در مناطق مختلف همچون آناتولی و آذربایجان گسترش یافته و در اعتقادات سربازان ینی‌چری و پسیخانیان اثر گذاشت. این جنبش برخوردار از پاره‌ای عقاید و افکار به‌خصوص است که بهره‌گیری از حروف و اعداد اساس آن را تشکیل می‌دهد. مجموعه این باورها طی ادوار تاریخی، تکامل یافته‌تر گردید و نمودهای مختلفی به خود گرفت که تفسیر و تاویل، تناسخ و الوهیت در زمره بارزترین اشکال آن می‌باشد.

این نمودها که غالبا توسط سران جنبش مورد بسط و شرح قرار گرفته، دستمایه بسیاری از محققان بوده که به این جنبش توجه کرده‌اند. این درحالی است که دو موضوع مهم درخصوص این جنبش وجود دارد که چندان در دایره پژوهش محققان قرار نگرفته است. از این‌رو نیازمند توجه جدی‌تر و بررسی‌های دقیق‌تر و بیشتری می‌باشد. یکی از این دو موضوع، ریشه‌ها و مبانی فکری حروفیه و موضوع دیگر، سیر تطور تاریخی و روند تکوین آموزه‌های این جنبش تا مقطع شکل‌گیری می‌باشد.

به‌بیان دیگر و آن‌گونه که بررسی‌های تاریخی اولیه گویای آن است، مبانی فکری و اعتقادی جنبش حروفیه، آمیزه‌ای نشات گرفته از برخی آموزه‌های ادیان الهی، مکاتب شرقی (مشخصا باورهای رایج در چین و هند) و به‌نسبت محدودتر اندیشه‌های متفکران یونان و روم است که تحت تاثیر پدیده‌هایی همچون روابط فرهنگی ایران و غرب، رواج یافتن ادیان آسمانی و نیز فعالیت‌های دانشگاه جندی‌شاپور، بیت‌الحکمه و مدارس نظامیه، بسترها و زمینه‌های تطور این جنبش را در طول تاریخ رقم زده است. همچنین تلاش ایلخانان در ترویج و نشر اندیشه‌ها و مکاتب مختلف، از دیگر پدیده‌هایی است که در شکل‌گیری و تکوین آموزه‌های حروفیه منشا آثار برجسته و مهمی بوده است.

برپایه این موارد، تحقیق حاضر برآن است با رویکردی تاریخی این دو مساله را مورد بررسی و پژوهش قرار داده و از رهگذر آن به نتایجی همچون شناسایی دیدگاه‌ها و موارد مغفول مانده از این جنبش در تحقیقات جدید، تفسیر و تحلیل تقارن زمانی اندیشه‌ها با رویدادهای مختلف تاریخی برسد که در نهایت بررسی این جنبش از طریق کندوکاو در ریشه‌ها و مبانی آن برخلاف تحلیل آن از طریق نمودهای مطرح شده فراهم گردد.

اهداف تحقيق

• دستیابی به شناختی از مبانی فکری جنبش حروفیه با تاکید بر سرچشمه‌های اصلی این تفکر و سیر تطور آن در طول زمان.
• ارزیابی و تقسیم ایده‌ها، اندیشه‌ها و اعمال بنیانگذار و پیروان این تفکر.
• رسیدن به آگاهی مفید از وضعیت اجتماعی _ فرهنگی دوره تیموری با توجه به قلمداد شدن حروفیه به عنوان یکی از جنبش‌های اصلی این دوره.

فهرست پیدایش جنبش حروفیه (۸۴۰-۸۰۰ه‌ق)

• فصل اول: بیان مفاهیم
• ۱-۱-مقدمه…………………………………….. ۱
• ۱-۱-۱-شرح و بيان مساله پژوهشی……………………. ۱
• ۱-۱-۲-اهداف تحقيق………………………………. ۲
• ۱-۱-۳-سوال‌ها و فرضیه‌های تحقيق……………………. ۲
• ۱-۱-۴-پيشينه تحقیق ………………………….. ۲
• ۱-۱-۵-معرفی و نقد منابع………………………. ۴
• ۱-۱-۶-روش تحقیق……………………………… ۷
• ۱-۲-جنبش‌هاي اجتماعي و «گروه‌هاي فشار»…………….. ۹
• ۱-۲-۱-جنبش‌هاي اجتماعي…………………………… ۹
• ۱-۲-۲-اصول سه گانه جنبش‌هاي اجتماعي براساس آراي تورن.. ۱۰
• ۱-۲-۳-کنش‌گرایی و جنبش‌هاي اجتماعي………………… ۱۱
• ۱-۲-۴-كاركردهاي سه‌گانه جنبش‌هاي اجتماعي…………… ۱۱
• ۱-۲-۵-رابطه بين نخبگان، نهضت‌ها و گروه‌ها………….. ۱۴
• ۱-۴-تصوف…………………………………….. ۱۷
• ۱-۴-۱-تصوف نظری……………………………….. ۱۸
• ۱-۴-۲-تصوف عملی……………………………….. ۲۲
• فصل دوم: فضل‌الله استرآبادی
• ۲-۱-زندگینامه………………………………… ۲۶
• ۲-۱-۱-آثار فضل………………………………… ۳۶
• ۲-۲-خلفای فضل………………………………… ۳۷
• ۲-۳-خانواده فضل………………………………. ۴۴
• ۲-۴-نتیجه……………………………………. ۴۵
• فصل سوم: حروف و اعداد
• ۳-۱-تاریخ بهره‌گیری از حروف و اعداد……………… ۴۹
• ۳-۲-تقدس حروف و اعداد نزد حروفیه……………….. ۵۵
• ۳-۲-۱-رمزهای حروفیه……………………………. ۶۵
• ۳-۲-گویش گرگانی………………………………. ۶۷
• فصل چهارم: تفسیر و تاویل
• ۴-۱-تفسیر……………………………………. ۷۱
• ۴-۱-۱-تفسیر عرفانی……………………………… ۷۲
• ۴-۲-تاویل……………………………………. ۷۷
• ۴-۳-تفسیر و تاویل نزد حروفیه…………………… ۸۳
• ۴-۳-۱-تعبیر خواب………………………………. ۸۸
• ۴-۴-سیر تطور و انتقال تفسیر و تاویل…………….. ۹۴
• ۴-۴-۱-بیت‌الحکمه……………………………….. ۹۴
• ۴-۴-۲-مدارس نظامیه…………………………….. ۹۸
• فصل پنجم: تناسخ
• ۵-۱-تناسخ…………………………………… ۱۰۳
• ۵-۱-۱-پیشینه و زمینه………………………….. ۱۰۴
• ۵-۱-۲-دیدگاه صوفیه……………………………. ۱۰۶
• ۵-۱-۳-یونان باستان……………………………. ۱۰۷
• ۵-۱-۴-مسیحیت…………………………………. ۱۰۸
• ۵-۱-۵-یهود…………………………………… ۱۰۹
• ۵-۱-۶-اندیشه‌های بودایی………………………… ۱۰۹
• ۵-۱-۷-مانویت…………………………………. ۱۱۱
• ۵-۲-تناسخ در اندیشه حروفیه……………………. ۱۱۲
• ۵-۳-جریان شناسی و سیر تحول تناسخ………………. ۱۲۰
• ۵-۳-۱-نفوذ تفکر بودایی در ایران………………… ۱۲۱
• ۵-۳-۲-دانشگاه جندی‌شاپور……………………….. ۱۲۱
• ۵-۳-۳-تعامل مذاهب در دوره ایلخانان……………… ۱۲۴
• فصل ششم: الوهیت
• ۶-۱-الوهیت………………………………….. ۱۳۳
• ۶-۱-۱-غلاة در اسلام…………………………….. ۱۳۳
• ۶-۱-۲-غلو درباره پیغمبر و ائمه…………………. ۱۳۴
• ۶-۱-۳-فرق غلاة………………………………… ۱۳۷
• ۶-۱-۴-تثلیث در مسیحیت…………………………. ۱۳۹
• ۶-۱-۵-تثلیث مانویت……………………………. ۱۴۰
• ۶-۲-الوهیت در حروفیه…………………………. ۱۴۱
• ۶-۳-جریان شناسی و سیرتحول الوهیت………………. ۱۵۰
• ۶-۳-۱-تبادل فرهنگی ایران و غرب…………………. ۱۵۰
• ۶-۳-۲-ترجمه………………………………….. ۱۵۶
• فصل هفتم: کارکردهای اجتماعی جنبش حروفیه
• ۷-۱-مقدمه…………………………………… ۱۶۱
• ۷-۲-توجه مورخان به این گروه…………………… ۱۶۳
• ۷-۳-بازخورد این جنبش در سایر ممالک…………….. ۱۶۶
• ۷-۴-وجود نسخ خطی فراوان……………………….. ۱۷۰
• ۷-۵-حروفیه به مثابه یک جنبش…………………… ۱۷۴
• ۷-۶-حروفیه به مثابه یک تشکل صوفی مسلک………….. ۱۷۶
• نتیجه……………………………………۱۷۷
• منابع و مآخذ
• ۹-۱-منابع…………………………………… ۱۸۰
• ۹-۲-تحقیقات جدید…………………………….. ۱۸۸
• ۹-۳-مقالات…………………………………… ۱۹۲
• ۹-۴-منابع دیجیتال……………………………. ۱۹۳
• ۹-۵-منابع لاتین………………………………. ۱۹۳ 

راهنمای خرید و دانلود فایل

برای پرداخت، از کلیه کارتهای عضو شتاب میتوانید استفاده نمائید.

بعد از پرداخت آنلاین لینک دانلود فعال و نمایش داده میشود ، همچنین یک نسخه از فایل همان لحظه به ایمیل شما ارسال میگردد.

در صورت بروز  هر مشکلی،میتوانید از طریق تماس با ما پیغام بگذارید و یا در تلگرام با ما در تماس باشید، تا شکایت شما مورد بررسی قرار گیرد.

برای دانلود فابل روی دکمه خرید و دانلود  کلیک نمایید.